Deprem Kaygısıyla Başa Çıkma Yolları: Psikologdan Bilimsel ve Uygulanabilir Öneriler

Psikolog Nida GÖMÜÇ

Son dönemde art arda yaşanan depremler, sadece sarsıntının hissedildiği bölgelerde değil, ülke genelinde birçok bireyde ciddi bir deprem kaygısı oluşmasına neden oldu. Özellikle İstanbul ve çevresinde yaşanan artçı sarsıntılar, bireylerin sürekli tetikte olmasına, uykusuzluk, huzursuzluk ve panik hissiyle günlük yaşamlarının sekteye uğramasına yol açabiliyor.

Peki bu kaygı ne zaman normal, ne zaman bir uzmana başvurmayı gerektirir? Özellikle çocuklara deprem nasıl anlatılmalı? Panik yaşayan birine nasıl yaklaşmak gerekir?

Deprem Kaygısı Neden Oluşur?

Deprem gibi kontrol edilemeyen doğa olayları, insan beyninde "tehlike" sinyalleriyle birlikte anılır. Bu doğal savunma mekanizması, bazen fazla çalışarak günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir. Özellikle kaygıya yatkın bireylerde şu belirtiler yaygın olarak gözlemlenir:

• Sürekli deprem olacakmış hissi
  
  

• Uyuyamama, sık sık uyanma
  
  

• Kapı, sandalye sesi gibi titreşimleri depreme yorma
  
  

• Evden çıkmak istememe
  
  

• Çarpıntı, mide bulantısı, huzursuzluk
  
  

Bu tepkiler kısa süreli ve yönetilebilir düzeydeyse normaldir. Ancak şikayetler artıyor ve yaşam kalitesini etkiliyorsa bir uzmana başvurulması gerekir.

Deprem Kaygısıyla Evde Nasıl Baş Edilir?

Psikolog Gömüç, deprem korkusuyla başa çıkmak isteyen bireyler için şu önerileri sunuyor:

• Nefes ve gevşeme egzersizleri yapın.
  
  

• Dikkatinizi dağıtacak olumlu uğraşlar (kitap okuma, yürüyüş, resim) edinin.
  
  

• Kontrollü bir hazırlık yapın (acil çanta, güvenli alan belirleme).
  
  

• Zihinsel olarak kendinizi rahatlatın: “Şu an güvendeyim, önlemimi aldım.”
  
  

• Kaygı devam ediyorsa bilişsel davranışçı terapi veya EMDR gibi yöntemlerden destek alın.
  
  

Çocuklara Deprem Nasıl Anlatılır?

Çocuklar, anlamadıkları şeyden daha çok korkarlar. Bu nedenle, depremle ilgili konuşmalarda kaçınmak yerine sade ve gerçekçi açıklamalar yapılması gerekir.

Gömüç bu konuda şöyle diyor:

“Depremi, ‘yerin altında olan bir hareket’ olarak tanımlamak ve ‘buna hazırız’ diyerek güven vermek önemli. Çocuklara evdeki güvenli noktaları, okulda öğretmenlerin yönlendireceğini anlatmak, onların çaresizlik duygusunu azaltır.”

Çocuğunuzda şu belirtileri gözlemliyorsanız deprem kaygısı yüksek olabilir:

• Gece kabusları
  
  

• Yalnız kalmak istememe
  
  

• Alt ıslatma, tırnak yeme, öfke nöbetleri
  
  

Bu gibi durumlarda, çocuğunuzla birlikte deprem tatbikatı yapmak, birlikte çanta hazırlamak ve duygularını oyun, resim veya hikâyelerle ifade etmesini sağlamak faydalı olur.

Deprem Anında Panikleyen Birine Nasıl Yardım Edilir?

Deprem sırasında panikleyen bireyler, genellikle bilinçli düşünemez ve bedensel tepkilerle (hızlı nefes alma, donakalma, kaçma isteği) tepki verir. Bu gibi durumlarda yapılması gerekenler:

• Önce kendi sakinliğinizi koruyun.
  
  

• Net ve yumuşak talimatlar verin: “Buradayız, birlikteyiz, derin nefes al.”
  
  

• Göz teması ve fiziksel temas (elini tutmak) güven verir.
  
  

• Panik geçtikten sonra duygularını onaylayın: “Korkman çok normal.”
  
  

Ne Zaman Uzmandan Yardım Alınmalı?

Deprem korkusu, kontrol edilebilir düzeydeyse normaldir. Ancak aşağıdaki durumlar varsa psikolojik destek alınması gerekir:

• Günlük yaşamı etkileyen kaygı (okula gitmek istememe, evden çıkmama)
  
  

• Sürekli bedensel belirtiler (baş ağrısı, mide bulantısı)
  
  

• Aşırı irkilme, kabus görme, tetikte olma hali
  
  

• Felaket senaryolarını sürekli düşünme
  
  

• Sosyal ilişkilerden ve hobilerden uzaklaşma
  
  

• Çocuklarda aşırı öfke, içe kapanma, bebeksi davranışlar
  
  

Özellikle çocuklarda uzun süren değişiklikler, okul başarısının düşmesi gibi belirtiler varsa erken müdahale çok önemlidir.

Psikolog Nida GÖMÜÇ